Joomla 4 is de geheel vernieuwde opvolger van het populaire Joomla 3 CMS. Ondanks dat de cijfers niet direct wijzen op een enorme verandering is niets minder waar. Joomla 4 heeft een lange aanloop gekend en de nodige twijfel bij menig gebruiker en developer gezaaid met steeds veranderende roadmaps en deadlines.
Het resultaat mag het wachten waard genoemd worden! Joomla 4 heeft niet alleen een gedaanteverwisseling ondergaan (meer over de nieuwe backend in dit artikel) de technische basis van het CMS is verbluffend snel, standaard voorzien van interessante en handige features én is uitstekend ingericht voor vindbaarheid (SEO).
In dit artikel geven we een overzicht van alles wat je van Joomla 4 moet weten en hoe en wanneer je een migratie vanaf Joomla 3 aanvliegt.
Wat is nieuw in Joomla 4?
Gebruikers die ervaring hebben met Joomla zullen het over het algemeen eens zijn dat het CMS bijzonder krachtig is, veel opties als standaard aanbied maar qua gebruiksvriendelijkheid op sommige punten te wensen overliet. Joomla 4 brengt op dat laatste gebied een aanzienlijke verbetering met zich mee en dikt ook het pakket aan functionaliteiten verder aan. We beperken ons tot de belangrijkste vernieuwingen van het Joomla CMS met waar nodig ondersteunende artikelen die specifieke functies of wijzigingen uitlichten.
Joomla 4 installatie
Het Joomla 4 installatie proces is aanzienlijk vereenvoudigd. Nu was de installatie van Joomla 3 al niet heel erg lastig voor gebruikers met enige kennis, de installatie van Joomla 4 laat alle (overbodige) configuratiemogelijkheden achterwege. Het proces bestaat uit drie stappen en kost niet meer dan twee minuten om te doorlopen.
### STAPPEN VRAGEN OM EEN MOOIE OPSOMMING ###
Stap 1 vraagt om de naam van de website. Stap 2 om de inloggegevens van de (hoofd)gebruiker en bij stap 3 worden de database gegevens ingevuld. Eisen aan de hosting omgeving voor de installatie van Joomla 4 zijn logischerwijs anders dan voor eerdere versies. Zorg voor een optimale hostingomgeving en begin gelijk met PHP 8 indien mogelijk.
Joomla 4 backend
Een zwak punt in alle voorgaande Joomla versies was de gebruiksvriendelijkheid van de backend. Voor nieuwe gebruikers was dit vaak een struikelblok en termen als "lastig", "onoverzichtelijk" en "complex" passeerden vaak de revu. Het goede nieuws is dat Joomla 4 een geheel vernieuwde backend interface introduceert en volgt in grote lijnen wat we in WordPress en Magento 2 al langere tijd zien, met name het horizontale menu aan de linkerkant van de pagina.
Na inloggen geeft het dashboard een overzicht van verschillende onderdelen van de website en is volledig naar smaak en wens aan te passen. Er kunnen dus relatief makkelijk specifieke secties in- of uitgeschakeld worden. Ook de invulling van een dashboard module kan verder aangepast worden. Zo kunnen voor de "Site" module bijvoorbeeld de weergegeven opties aangepast worden. Zo kan er bijvoorbeeld voor gekozen worden om het aantal gebruikers direct in de widget te tonen.
Anders dan in WordPress zijn alle onderliggende opties, plugins en configuraties verwerkt in een beperkt aantal hoofdmenu items. Dit is vrijwel hetzelfde als in voorgaande Joomla versies maar zorgt, in combinatie met het aanpasbare dashboard, voor rust en overzicht waarmee ook beginnende Joomla gebruikers snel uit de voeten kunnen. Het menu is compact en alle componenten zoals extensies, templates en configuraties zijn en blijven te bereiken via de standaard menu-items.
Het menu is niet alleen in horizontale vorm verplaatst, ook de indeling is aangepast. Dit resulteert in een menu waarbij inhoud en techniek beter gescheiden zijn. Waar "modules" eerst onder "Extensies" te vinden waren zijn deze nu onder "Inhoud" te vinden.
De "Toggle Menu" opties minimaliseert het menu waarbij alleen de iconen worden getoond. Het grid icoontje rechts in het menu item geeft de onderliggende items weer zoals op het dashboard. Voor het "content" menu ziet dat er als volgt uit:
Ook hier geldt weer dat alle weergegeven modules naar eigen inzicht aangepast kunnen worden.
WCAG 2.1 ondersteuning
WCAG staat voor "Web Content Accessibility Guidelines" en zijn een set richtlijnen waarmee de toegankelijkheid van web content voor bezoekers met een beperking wordt aangegeven. Het cijfer (2.1) in combinatie met een letter of letterreeks (A, AA of AAA) erachter geeft het WCAG niveau aan waaraan de website of applicatie voldoet of dient te voldoen.
Zonder al te veel in details te treden is het voldoen aan WCAG richtlijnen steeds belangrijker aan het worden. Overheden zijn inmiddels verplicht om bijvoorbeeld websites en applicaties volgens WCAG 2.1 AA richtlijnen aan te bieden. Iedereen moet immers de kans krijgen om toegang tot informatie te hebben en deze te kunnen interpreteren. Ook voor bedrijven is het aanbieden van een toegankelijke website aan te raden. Een klant kan een visuele beperking hebben en zo de informatie op je website niet optimaal zien. Het kunnen vergroten van lettertypes of het aanbieden van een "monochrome" of "dark-mode" modus biedt in dat geval uitkomst.
Joomla voldoet in de basis aan WCAG 2.1 AA richtlijnen. Dit geldt voor zowel de front- als backend en zijn naar wens in- of uit te schakelen.
Workflows
Een interessante nieuwe feature zijn de "workflows" in Joomla 4. Workflows geven meer diepgang in het managen van content op de website en kan ervoor zorgen dat een artikel een bepaalde copyright route aflegt voordat deze bijvoorbeeld wordt gepubliceerd. Zo kan een artikel geschreven door een copyrighter automatisch doorgezet worden naar een redacteur voor eventuele aanpassing of toevoegingen en de uiteindelijke publicatie.
Een workflow in Joomla 4 bestaat uit "stages" en "transitions". Een stage is de status van een artikel in een bepaalde workflow. Dit kan beginnen met "concept" en eindigen in "gepubliceerd". Een transition is een overgang van de ene stage naar de andere en kan gepaard gaan met specifieke acties die hieraan gehangen zijn.
Het configureren van workflows is krachtig maar complex. Het vergt afstemming tussen gebruikers met bepaalde rechten en de acties die daaruit voortvloeien. Meer informatie over het configureren van Joomla 4 workflows in een later artikel.
Configureerbare e-mail templates
Zowel Joomla als extensies sturen bepaalde e-mails uit. In Joomla 4 is het mogelijk om de inhoud van deze e-mails centraal te beheren en al naar gelang eigen wens in te vullen. Dit kan zowel in "plain text" als HTML format. E-mails hoeven dus niet alleen informatief te zijn, ze kunnen er ook mooi en geheel in lijn met de branding van het bedrijf uitzien.
Het kunnen configureren van e-mail templates is ons inziens een erg aangename toevoeging aan Joomla. De vraag voor het customizen van systeem e-mails komt vaak voorbij en vergt in oudere Joomla versies aanzienlijk werk mede omdat dit niet centraal geregeld kan worden.
Joomla 4 media manager
In voorgaande Joomla versies deed de media manager zijn naam geen eer aan. Ok, het was mogelijk om afbeeldingen te uploaden en in mappen onder te brengen maar het echt kunnen managen van media was er niet bij. In Joomla 4 is hier een grote stap in gezet en kunnen we daadwerkelijk spreken van een media manager.
Om te beginnen is het mogelijk om afbeeldingen direct in de website te bewerken. Het bijsnijden (croppen), vergroten / verkleinen (resizen) of bijdraaien (rotate) van een afbeelding is makkelijk en snel uit te voeren. Ook het comprimeren van een afbeelding behoort tot de mogelijkheden.
Ook de locatie waar afbeeldingen geplaatst of vandaan gehaald kunnen worden is uitgebreid. Waar deze eerder standaard in de "images" map stonden is het nu ook mogelijk om andere mappen aan te maken of zelfs vanuit externe bronnen (Onedrive, Dropbox) te benaderen. Voor ontwikkelaars is het mogelijk om hier verder op in te haken.
Joomla Web Services
Met "web services" binnen Joomla maak je ontwikkelaars zoals ons erg blij. Onze applicaties dienen vaak met externe software te kunnen communiceren en met de ingebouwde web services wordt het mogelijk gemaakt om middels verschillende endpoints data vanuit de website beschikbaar te stellen voor externe software of samenwerkingspartners.
Joomla 4 en vindbaarheid (SEO)
Het bepalen van de zoekmachine vriendelijkheid van een website of een specifiek CMS als Joomla 4 is multidisciplinair. Met andere woorden: er is niet een enkele parameter waarmee dit direct uitgedrukt kan worden en hangt van verschillende factoren af. Het is daarom belangrijk te kijken naar de mogelijkheden dat een CMS biedt om de kans op zoekmachine succes zo hoog mogeijk te maken. We kijken daarom naar snelheid en algemene SEO opties in Joomla 4.
Is Joomla 4 snel?
Het kort antwoord hierop is een volmondig JA! Snelheid van een website is een essentiële factor voor gebruikerservaring en telt daarom zwaar mee als "ranking factor" en Joomla 4 presteert op dit onderdeel uitstekend. Het CMS, in combinatie met PHP 8, levert razendsnelle resultaten op basis van Lighthouse / Pagespeed Insights en GTmetrix metingen.
Na installatie van het CMS en het activeren van de standaard opties (SSL, cache en Gzip) krijgen we op onze redelijk bescheiden testomgeving de volgende Core Web Vitals scores:
Is dit direct representatief voor een bedrijfswebsite met alles erop en eraan? Ja en nee. Het geeft aan dat de basis van Joomla op alle fronten goed in elkaar steekt en dat door het volgen van specifieke richtlijnen uitstekende resultaten te behalen zijn. In de praktijk zullen deze cijfers (met name op performance gebied) lager zijn maar zijn resultaten in het groen (boven de 90) zeker mogelijk. Alles over Google Core Web Vitals lees je in ons blog: Core Web Vitals - Dit betekent het voor je website!
Logischerwijs speelt de configuratie van zowel de website als de hostingomgeving hierin een belangrijke rol maar we mogen ervan uitgaan dat bij de bouw / migratie van een Joomla 4 website hier aandacht voor is.
Is Joomla 4 SEO vriendelijk
In andere bewoording: levert het CMS de benodigde tools en opties om je website optimaal in te richten voor zoekmachines? Dit is net als in voorgaande Joomla versies nog niet zo intuïtief en handig ingericht als je zou hopen. Is dat een probleem of tekortkoming? Ons inziens niet en is het voornamelijk de handigheid waarmee je bijvoorbeeld pagina titels en meta descriptions invoert dat enigszins tekortschiet.
Wil je echt aan de slag om de zoekmachine prestaties van je website volledig te benutten dan maak je natuurlijk gebruik van onze "V-Web for Business" oplossingen of van een krachtige extensie zoals JSitemap Pro. Deze laatste is een extensie zoals Yoast dat is voor WordPress. Het geeft inzicht in de invulling van alle relevante zoekmachine informatie en biedt verschillende tools waarmee je zoekresultaten van je website kan managen en inzien.
Overstappen naar Joomla 4
Een overstap van Joomla 3 of eerdere versies vergt de nodige tijd en voorbereiding. Verwacht dus niet dit op een rustige vrijdagmiddag even te doen. Het ontwikkelteam achter Joomla heeft zoveel mogelijk geprobeerd om de stap tussen Joomla 3 en 4 zo klein mogelijk te houden maar de meest beperkende factoren bestaan voornamelijk uit extensies, templates en infrastructuur (bijvoorbeeld hosting).
Wanneer migreren naar Joomla 4?
Voor Joomla 3 gebruikers is het van belang een "roadmap" of plan op te stellen voor het migreren van de huidige website naar Joomla 4. Het nieuwe CMS is sinds augustus 2021 officieel uitgebracht en ondersteuning voor Joomla 3 zal per 17 augustus 2023 stoppen.
Vanaf die datum zullen er dus geen nieuwe veiligheidsupdates meer worden uitgebracht. Het is dus aan te raden om (ruim) voor deze datum een overstap naar Joomla 4 te hebben gemaakt. Start dus op tijd met het inventariseren en plannen van een migratietraject.
Joomla 4 migratieproces
Een overstap naar Joomla 4 is geen "one-click-update" zoals we gewend zijn bij een update van bijvoorbeeld versie 3.10.8 naar 3.10.9. Ondanks dat de 3.10.X versie de transitie naar Joomla 4 zo soepel mogelijk moet maken is de kans dat een direct update de website breekt nagenoeg een zekerheidje. Dit zal in de meeste gevallen veroorzaakt worden door de compatibiliteit van gebruikte extensies en templates.
Het betreft een migratie en in een later artikel zullen we de migratie van Joomla 3 naar Joomla 4 verder in detail bespreken. Voor nu is het belangrijk om te weten dat het migratieproces per website verschillend is en afhangt van verschillende factoren:
- De grootte van de website;
- Compatibiliteit van templates en extensies met Joomla 4;
- Maatwerk ontwikkeling in bestaande website;
- Gewenste wijzigingen ten opzichte van de huidige website.
Zowel punt één als twee zijn voornamelijk praktische overwegingen. Joomla 4 is een geheel nieuw CMS en het zal voor veel bedrijven ook weer een uitgelezen moment zijn om de gehele "look-and-feel" onder de loep te (laten) nemen. De combinatie van bovengenoemde punten bepaalt daarnaast in grote mate de tijdlijn die nodig is voor het uitvoeren van de migratie.
Het inventariseren van de migratie begint met een controle op de gebruikte extensies en compatibiliteit daarvan met Joomla 4. Hiervoor is een handige tool ingebouwd die een "pre-update" controle uitvoert en aangeeft welke problemen te verwachten zijn. Staat alles op groen dan zou de migratie aangevangen kunnen worden.
Ervaring leert echter dat dit geen garantie voor succes is en dat het slagingspercentage van een direct upgrade erg laag ligt. Dit heeft grotendeels te maken met specifieke aanpassingen of overrides die in de website zijn gemaakt.
Joomla 4 migratie uit laten voeren
V-Web heeft al ruim 10 jaar ervaring met de ontwikkeling van websites en webshops op basis van Joomla. Wij zijn daarmee voor vele bedrijven die werken met Joomla de service partner voor het migreren van bestaande websites naar Joomla 4. Onze specialisten bekijken graag wat we voor jouw Joomla of (maatwerk)applicatie kunnen betekenen.
